Φιλελεύθερος, Μάρτιος 2022

Φιλελεύθερος, Μάρτιος 2022

Από την Μαρία Παναγιώτου / Λινκ

 

Η τέχνη μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις και να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση ως ύστατη άμυνα στη βιαιότητα της εποχής μας, σχολιάζει ο Σταύρος Χριστοδούλου με αφορμή την συμμετοχή του στην έκδοση Le Grand Tour, μαζί με άλλους 26 συγγραφείς των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Γάλλος συγγραφέας και δημοσιογράφος Olivier Guez ζήτησε από 27 συγγραφείς, έναν από κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να γράψουν ένα διήγημα για την ευρωπαϊκή κουλτούρα και ιστορία, στο πλαίσιο της Γαλλικής Προεδρίας της ΕΕ. Οι συγγραφείς ανήκουν σε διαφορετικές γενιές και υπόβαθρα και η συμμετοχή τους στο Le Grand Tour ήταν η αφορμή να δημιουργηθεί ένα φόρουμ ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, ένας χώρος ελευθερίας, δημιουργίας και συνάντησης. Στην έκδοση, ανάμεσα σε σημαντικούς συγγραφείς όπως ο Fernando Aramburu από την Ισπανία, η Έρση Σωτηροπούλου από την Ελλάδα, ο Laszlo Krasnahorkai από την Ουγγαρία, ο Immannuel Mifsud από την Μάλτα, συμμετέχει από την Κύπρο ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Σταύρος Χριστοδούλου.

Στα μοναδικά διηγήματα που συνθέτουν αυτήν την εξαιρετική συλλογή, μπλέκονται αναμνήσεις, και απόψεις μιας ζωντανής Ευρώπης. Είναι μια κοσμοπολίτικη ανθολογία, ενάντια στη λήθη και την απώλεια μνήμης που αμφισβητεί το πνεύμα των καιρών και ξεπερνά τα σύνορα. Η συλλογή σκιαγραφεί τον χάρτη του ευρωπαϊκού πνεύματος από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 έως τον 21ο αιώνα.

Το βιβλίο Le Grand Tour παρουσιάστηκε πρόσφατα στο Παρίσι σε μια λογοτεχνική συνάντηση και συζήτηση ανάμεσα στους Ευρωπαίους συγγραφείς, που τίμησαν με την παρουσία τους η υπουργός Πολιτισμού της Γαλλίας, Roselyne Bachelot-Narquin, η υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Clément Beaune και ο συγγραφέας Olivier Guez.

Μιλώντας για την δική του συμμετοχή στην έκδοση, ο Σταύρος Χριστοδούλου σημειώνει πως χάρη στην πρωτοβουλία της Γαλλικής Προεδρίας της ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπος όχι με μία αλλά με σειρά προκλήσεων. «Ξεκινώντας από το γεγονός ότι 27 συγγραφείς, διαφορετικών εθνικοτήτων και ηλικιών, κληθήκαμε να δημιουργήσουμε μια πολυεπίπεδη «προσωπογραφία» της Ευρώπης με όρους αμιγώς λογοτεχνικούς. Χωρίς όρια, στεγανά ή αυστηρές προδιαγραφές. Αρκεί να υπήρχε ένα αδιόρατο νήμα έστω, το οποίο θα συνέδεε το διήγημά μας με την Ευρώπη ακολουθώντας μονοπάτια ιστορικά, πολιτισμικά ή απλώς συναισθηματικά. Πρόκληση ήταν φυσικά και τα υπόγεια λογοτεχνικά ρεύματα που δημιουργήθηκαν σε επιμέλεια του Olivier Guez, κάτω από την εκδοτική σκέπη του Οίκου Grasset. Και να σκεφτείς πως όταν μου έγινε η ανάθεση δεν γνώριζα τη μεγαλύτερη συγγραφική πρόκληση, τη συνύπαρξη δηλαδή με μεγαθήρια της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας όπως ο Ισπανός Fernando Aramburu, ο Ούγγρος Laszlo Krasznahorkai ή η Γαλλίδα Maylis de Kerangal, για να περιοριστώ σε τρία μόνο ονόματα. Για όλους αυτούς τους λόγους, το «Le grand tour» είναι ένα συγγραφικό ταξίδι που μου έδωσε μεγάλη χαρά».

Το δικό του διήγημα έχει τίτλο η «Κόκκινη βαλίτσα» και πραγματεύεται μια ιστορία προσωπικών και συλλογικών ματαιώσεων. «Η ηρωίδα μου μεγαλώνει σ’ ένα χωριό, πολύ κοντά από το μοναδικό «παράθυρο» προς τον κόσμο που είχαμε προπολεμικά στο νησί: το Διεθνές Αεροδρόμιο της Λευκωσίας. Το όνειρό της ήταν να αποδράσει από εκείνο τον κλειστοφοβικό κάμπο, κάπου στην Ευρώπη, οπουδήποτε αρκεί να πλάταινε ο ορίζοντας. Το ταξίδι αυτό όμως δεν έγινε ποτέ καθώς το όνειρά της γκρεμοτσακίστηκαν στη ρωγμή του χρόνου που άνοιξε ο πόλεμος του 1974. Σχεδόν μισό αιώνα μετά, ανοίγει ξανά την κόκκινη βαλίτσα ακουμπώντας την ανεπούλωτη πληγή. Το διήγημα είναι στο ίδιο λογοτεχνικό κλίμα με το τελευταίο μου μυθιστόρημα «Τρεις σκάλες Ιστορία», αφού η μνήμη και η αταξίδευτη ζωή βρίσκονται στον πυρήνα της αφήγησης».

Στην πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου στο Παρίσι οι συγγραφείς κλήθηκαν να ανταλλάξουν απόψεις για το πως αντιλαμβάνονται την Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία. Ο Κύπριος συγγραφέας σημειώνει τις δικές του σκέψεις για το θέμα αυτό: «Η ευρωπαϊκή λογοτεχνία είναι ένας κοινός τόπος που χαρακτηρίζεται από τη διαφορετικότητα. Αυτό κατά την άποψή μου είναι και το πιο ενδιαφέρον. Το πώς δηλαδή διαφορετικές εθνικές κουλτούρες και αντίστοιχες γλώσσες διαμορφώνουν μια κοινή λογοτεχνική ταυτότητα. Δεν πρέπει να μας παρασύρει η γεωγραφία που προσδιορίζεται από τα εθνικά σύνορα. Η ευρωπαϊκή λογοτεχνία αφορά στο κοινό πολιτισμικό μας DNA. Έτσι την αντιλαμβάνομαι και ως αναγνώστης και ως πεζογράφος».

Τον ρωτήσαμε επίσης τι ρόλο μπορεί να παίξει η λογοτεχνία σε περιόδους κρίσης. «Εγώ δεν θα περιόριζα το ερώτημα στη λογοτεχνία. Θεωρώ ότι η τέχνη, με την ευρεία έννοια, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στους ζοφερούς καιρούς που ζούμε. Γιατί μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις και να καλλιεργήσει την ενσυναίσθηση ως ύστατη άμυνα στη βιαιότητα της εποχής μας. Βιαιότητα λεκτική, ηθική και πολιτική. Η λογοτεχνία μπορεί να αποτελέσει ανάχωμα αρκεί οι πνευματικοί άνθρωποι να σηκώσουν το ανάστημά τους και να αρθρώσουν λόγο. Δείτε τι γίνεται τώρα στην Ουκρανία για παράδειγμα… Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία που να δικαιολογεί τη σιωπή απέναντι σε αυτή την τρομακτική βία. Οι άνθρωποι των γραμμάτων λοιπόν οφείλουν να μιλούν με το έργο τους, αλλά και με τα έργα τους».