Εφημερίδα των συντακτών / LINK
Από την Ιωάννα Μπλάτσου
Με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης (European Union Prize for Literature) για το 2020 τιμήθηκε ο συνάδελφος Σταύρος Χριστοδούλου, αρχισυντάκτης στον «Φιλελεύθερο» της Κύπρου, για το βιβλίο του «Τη μέρα που πάγωσε ο ποταμός» (εκδ. Καστανιώτης), το οποίο έχει αποσπάσει και το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η ιστορία εκτυλίσσεται με φόντο τη Βουδαπέστη και την Αθήνα και εστιάζει στη δολοφονία ενός Αθηναίου ζωγράφου με βασικό ύποπτο τον Ούγγρο εραστή του. Στο νουάρ μυθιστόρημα του Σταύρου Χριστοδούλου κανείς δεν μοιάζει αθώος, ενώ η αλήθεια κρύβεται στις λεπτομέρειες. Καθώς αποκαλύπτεται το μυστήριο, τα γκρίζα νερά του Δούναβη παρασέρνουν τις ιστορίες ανθρώπων που το μόνο που επιθύμησαν ήταν να αγαπηθούν.
• Με το δεύτερο μόλις βιβλίο σας «Τη μέρα που πάγωσε ο ποταμός», τιμηθήκατε με μια διεθνή διάκριση. Τι σημαίνει για εσάς αυτή η πρόσφατη βράβευσή σας;
Αυτονόητη είναι η τιμή και η χαρά, όπως σε κάθε βράβευση άλλωστε. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για έναν θεσμό με ειδικό λογοτεχνικό βάρος, όπως το EUPL, το οποίο ανοίγει τον δρόμο για μεταφράσεις σε διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας.
• Η τριαντάχρονη ενασχόλησή σας με τη δημοσιογραφία και δη από διευθυντικές θέσεις πώς συνδέεται με το ότι καταπιαστήκατε με τη συγγραφή βιβλίων και μάλιστα αρκετά διαφορετικών μεταξύ τους σε ύφος και δομή;
Αστειευόμενος λέω συνήθως ότι η δημοσιογραφία ήταν καλή «προπόνηση», αν και η συγγραφή είναι βεβαίως μια ολωσδιόλου διαφορετική υπόθεση. Το ότι εμφανίστηκα στη λογοτεχνία μεγάλος -ξεκίνησα να γράφω μετά τα 50- θεωρώ ήταν ένα καλό εφόδιο σε σχέση με το τι ήθελα να πω. Η φόρμα είναι τυχαία. Δεν το έκρυψα εξάλλου ότι αισθάνομαι επισκέπτης στο νουάρ όσο και να αγαπώ το είδος.
• Πόσα αυτοβιογραφικά στοιχεία μπορεί να εντοπίσει κανείς μέσα στα βιβλία σας; Τι σας κέντρισε προσωπικά σε αυτή την έντονη ιστορία (αγοραίου) έρωτα και θανάτου του Ούγγρου μετανάστη στην Αθήνα Γιάννος και του ζωγράφου Μίλτου Αδριανού και πόσο ταυτίζεστε με τον χαρακτήρα του δημοσιογράφου Στράτου που παρακολουθεί και καταγράφει αυτή την ιστορία;
Αυτοβιογραφικά στοιχεία υπάρχουν, υπό την έννοια ότι κομμάτια του εαυτού μου έχουν εμφιλοχωρήσει σε όλους τους χαρακτήρες. Με τον Στράτο μάς συνδέουν περισσότερα, καθώς ζει στο διαμέρισμά μου της πλατείας Μαβίλη και έχει κάποια από τα χούγια μου. Ως εκεί όμως. Το βιβλίο είναι μυθοπλασία με αυτόφωτους χαρακτήρες που κινούνται στις απέναντι όχθες της πόλης. Αυτό κυρίως με είχε κεντρίσει, η συνάφεια των διαφορετικών κόσμων και οι κάθε λογής συναλλαγές: ερωτικές, ταξικές, ηθικές. Ιδιαιτέρως το παιχνίδι εξουσίας με άλλοθι τη λίμπιντο.
• Πόσο έχει αλλάξει το επάγγελμα του δημοσιογράφου στα τριάντα χρόνια που το ασκείτε; Ποιες πρακτικές του επαγγέλματος σας απογοητεύουν, θυμώνουν, παρηγορούν;
Εχει αλλάξει τόσο πολύ και τόσο βαθιά που φοβάμαι ότι μηρυκάζοντας τα παλιά κινδυνεύουμε να γίνουμε γραφικοί. Με απογοητεύει η προχειρότητα και με θυμώνει η ευκολία κατάργησης των εργασιακών κεκτημένων. Δεν περνά τις καλύτερες ημέρες του το επάγγελμα, αυτό είναι το μόνο βέβαιο.
• Παρότι ζήσατε για αρκετά χρόνια στη Βουδαπέστη, ως φοιτητής Ιατρικής, όπως και στην Αθήνα, χρειάστηκε να επιστρέψετε στη γενέτειρά σας, στην Κύπρο, για να ξεκινήσετε να γράφετε βιβλία με φόντο τις πόλεις αναφοράς σας. Πώς το εξηγείτε αυτό;
Το πέρασμα από τη Βουδαπέστη ήταν σύντομο, σχεδόν τρία χρόνια. Με την Αθήνα είναι αλλιώς. Εδώ σπούδασα νομικά τη δεκαετία του ’80 κι έπειτα από χρόνια επέστρεψα ως επαγγελματίας δημοσιογράφος. Οι πόλεις όπου έζησα κατά περιόδους είναι οι αόρατοι ήρωες των βιβλίων μου. Το γεγονός ότι ξεκίνησα τη συγγραφή ενώ κατοικούσα μόνιμα στη Λευκωσία θεωρώ ότι ήταν τυχαίο. Η εντοπιότητα σε σχέση με τη λογοτεχνία άλλωστε με αφήνει αδιάφορο.
• Πώς νιώσατε επιστρέφοντας στην Κύπρο το 2006 έπειτα από απουσία εφτά ετών; Ποιες συνιστώσες καθημερινότητας/πολιτικές/κοινωνικές άλλαξαν και ποιες παραμένουν ίδιες, για καλό ή κακό;
Οταν επέστρεψα, η Κύπρος ζούσε την ντόλτσε βίτα της. Ωσπου ήρθε η οικονομική κρίση με αποκορύφωμα το «κούρεμα» των καταθέσεων το 2013 και όλα ανατράπηκαν. Δεν ήταν μόνο η ύφεση, αλλά κυρίως οι κοινωνικές και πολιτικές παρενέργειες που σόκαραν.
Σαν να ανασήκωσε κάποιος την κουρτίνα και αντικρίσαμε το σαθρό οικοδόμημα του κράτους του ’60. Η ανανέωση του πολιτικού συστήματος παραμένει το μεγάλο ζητούμενο. Αλλά είναι και άλλα, σημαντικά επίσης. Ελλείμματα που αφορούν τον πολιτισμό και την κλίμακα αξιών.
• Πώς επηρέασε η πανδημία του κορονοϊού την καθημερινή ζωή στην Κύπρο, αλλά και την οικονομική και κοινωνική συνθήκη;
Δεν υπάρχουν διαφορές από την αντίστοιχη κατάσταση στην Ελλάδα. Οι πορείες ήταν παράλληλες. Στη φάση που βρισκόμαστε το μεγάλο ζήτημα για την Κύπρο είναι η ανάκαμψη της οικονομίας.
• Οταν γυρίζετε στο σπίτι μετά από τα γνωστά δημοσιογραφικά ωράρια ή όταν βρίσκεστε σε διακοπές, σε ποιους συγγραφείς και βιβλία καταφεύγετε;
Κατ’ αρχάς δεν ξεχωρίζω τα βιβλία ανάλογα με το «είδος» στο οποίο κατατάσσονται. Εάν ο συγγραφέας με γραπώσει με την αλήθεια του τότε παραδίδομαι αμαχητί. Σκόρπια ονόματα μπορώ να αναφέρω αν και η λίστα είναι μεγάλη… Χαρούκι Μουρακάμι, Λεονάρδο Παδούρα, Ελένη Πριοβόλου, Ιωάννα Καρυστιάνη, Φίλιπ Ροθ, Τζέφρι Ευγενίδης και πολλοί άλλοι.
• Πώς σκέφτεστε τον εαυτό σας σε 10 χρόνια από σήμερα;
Στην ησυχία του σπιτιού μου, να γράφω. Και με τη δυνατότητα να επιστρέφω στο αγαπημένο μου νησί των Μικρών Κυκλάδων.
ΚΙΝΕΖΙΚΟ ΠΟΡΤΡΕΤΟ
● Αν ήσασταν βιβλίο ή χαρακτήρας βιβλίου, …
…θα ήμουν «Το τέλος του κόκκινου ανθρώπου» της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς
● Αν ήσασταν καλλιτέχνης…
…θα ήμουν ο Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
● Αν ήσασταν ταινία…
…θα ήμουν «Ο Σημαδεμένος» του Μπράιαν Ντε Πάλμα
● Αν ήσασταν τραγούδι…
…θα ήμουν «Το παπάκι» (Νικόλας Ασιμος – Χάρις Αλεξίου)
● Αν ήσασταν πίνακας ζωγραφικής…
…θα ήμουν τα «Τοπία του Γιορκσάιρ» του Ντέιβιντ Χόκνεϊ